Falanqaynta Siyaasada Soomaaliya: HornCurrent
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa mar labaad kusoo laabtay kursiga madaxtinimada, isagoo markii hore xilkaas hayay intii u dhaxaysay 2012 ilaa 2017. Laakiin maanta, sanadihii uu ku jiray xilka labaad (2022–2025), waxaa muuqata in dalka uu galay marxalad siyaasadeed oo mugdi ah, middaas oo calaamad u ah fashilka hoggaamineed ee Madaxweyne Xasan iyo rabitaankiisa siyaasadeed ee xad-dhaafay, kaas oo u muuqda mid ku saleysan waali kursi iyo hunguri aan xad lahayn.
Madaxweyne Xasan, oo dadka yaqaanna ku tilmaamaan nin 70 jir ah oo aan la socon isbeddelka dunida iyo xaaladda gudaha dalka, ayaa umuuqda inuu ku dhacayo godkii uu horey uga booday. Isagoo halkii uu ka sameyn lahaa midnimo iyo dhisid dawlad xoog leh, wuxuu u muuqdaa inuu dalka dib ugu celinayo burbur, is-aamin darro iyo kala qeybsanaan siyaasadeed oo hor leh.
1. Fashilka Iskuwadka Saamilayda Siyaasadda Soomaaliya
Hoggaamiye kasta oo doonaya inuu dhiso dawlad mideysan waa inuu la shaqeeyaa dhammaan saamilayda siyaasadda: dawlad goboleedyada, siyaasiyiinta mucaaradka ah, bulshada rayidka ah, iyo shacabka guud. Laakiin Madaxweyne Xasan wuxuu ku fashilmay arrintan si cad.
Isqabqabsiga u dhexeeya Villa Soomaaliya iyo dawlad goboleedyada sida Jubbaland iyo Puntland ayaa tusaale u ah burburka xiriirka siyaasadeed. Halkii uu ka noqon lahaa dhexdhexaadiye mideyn kara dalka, Xasan wuxuu noqday qof khilaaf abuura oo adeegsanaya awood ciidan iyo dhaqaale si uu u cabburiyo cid kasta oo aan raacsanayn siyaasaddiisa.
2. Ku Fashilka Hab-Dawladeed iyo Kaligii-Talisnimo Qarsoon
Xasan Maxamuud wuxuu ku dhaqaaqay go’aamo keliya uu isaga gaar u yahay, isagoo iska indhatiraya in Soomaaliya weli tahay dal ku jira marxalad dhisid dawladnimo.
Tallaabooyinkiisa badan ma aha kuwo lagu saleeyay wadatashi, balse waa kuwo lagu tilmaami karo kaligii-talisnimo cusub oo qarsoon. Tani waxay keentay in shacabka iyo saamilayda siyaasadda ay lumiyaan kalsoonidii ay ku qabeen Villa Soomaaliya. Go’aamada hal dhinac laga gaadhayo waxay jebiyeen mabda’ii wadareed ee lagu dhisayay nidaamka federaalka Soomaaliya.
3. Burburinta Dastuurkii Qaranka iyo Ku Tallaabsiga Sharci Darro Siyaasadeed
Mid ka mid ah khaladaadka ugu waaweyn ee Madaxweyne Xasan ayaa ah faragelinta uu ku sameeyay dastuurkii dalka, kaas oo ahaa mid lagu mideysnaa. Wuxuu isku dayay inuu qoro nooc cusub oo dastuur ah oo u eg “shaadh uu isagu is geliyay”, si uu ugu sii fadhiyo kursiga.
Arrintan waxay abuurtay khilaafyo siyaasadeed oo culus, waxayna wiiqday kalsoonidii shacabka iyo dawlad goboleedyada. Jubbaland iyo Puntland labaduba waxay si cad u diideen qaabka uu u wado dib-u-eegista dastuurka, taas oo mar kale muujisay in Xasan uusan wax dan ah ka lahayn midnimada iyo wadajirka ummadda Soomaaliyeed.
4. Musuqmaasuq, Eex iyo Dhulboob Qaran
Xukuumadda Madaxweyne Xasan waxay noqotay mid lagu xasuusan doono musuq iyo eex heer qaran ah. Waxaa la arkay saraakiil iyo wasiirro ka tirsan xukuumaddiisa oo ku lug yeeshay dhulboob iyo barakicin shacab, gaar ahaan gudaha Muqdisho iyo meelo kale oo muhiim ah.
Tani waxay dhaawacday sumcaddii dowladda, waxayna sii xoojisay dareenka in Xasan iyo kooxdiisu ay dalka u adeegsadaan fursad ganacsi iyo qaraabo-kiil, halkii ay ka ahaan lahayd hoggaan daacad ah oo u adeegaya shacabka.
5. Xidhiidhka Diblomaasiyadeed ee Xumaaday iyo Siyaasadda Dano Shisheeye
Madaxweyne Xasan wuxuu si cad u dhaawacay xidhiidhkii diblomaasiyadeed ee Soomaaliya la lahayd dalalka jaarka ah, isagoo doortay inuu xulufo la noqdo dalal dano gaar ah leh oo doonaya inay Soomaaliya ka dhigaan meel ay ku tijaabiyaan danahooda siyaasadeed.
Tusaale cad waa xidhiidhka uu la yeeshay dowladda Masar, taas oo si muuqata uga dan leedahay arrimo ka baxsan danta shacabka Soomaaliyeed, gaar ahaan la xiriira muranka biyaha Webiga Niilka iyo Itoobiya.
Isku dayga uu Xasan ku raadinayo taageero dhaqaale iyo ciidan oo uu kaga soo qaato dalal danahooda wata, wuxuu sababay in la wiiqo madax-bannaanida siyaasadeed ee Soomaaliya, isla markaana khatar cusub la geliyo xiriirka ay la leedahay Itoobiya iyo Kenya.
Gunaanad: Rabitaan Siyaasadeed oo Waalan iyo Mustaqbal Mugdi ah
Madaxweyne Xasan Maxamuud wuxuu maanta u muuqdaa nin aan waxba ka baran qaladaadkii hore ee xilligii 2012–2017. Halkii uu ku baran lahaa casharro qaranimo iyo hoggaamin mideyn karta bulshada, wuxuu ku noqday hanti-goosad siyaasadeed oo doonaya inuu muddo-kororsi iyo xil sii hayn ku gaaro sanadka 2026.
Rabitaankiisa siyaasadeed ma aha mid ku saleysan himilo qaran, balse waa mid ku dhisan kursi jacayl, dano shakhsi ah iyo hubsiimo xukun. Soomaaliya maanta waxay u baahan tahay hoggaan cusub oo aqoon, daacadnimo iyo midnimo ku dhisan, ma aha hoggaan da’ gabowday oo waqtigiisii dhammaaday.
Haddii xaaladdan lagu sii socdo, Soomaaliya waxay wajahaysaa khatar siyaasadeed, mid amni iyo mid dowladnimo, taas oo dalka dib ugu celin karta halkii laga soo baxay.
Madaxweyne Xasan waa inuu fahmaa in waddanka aan lagu haysan karo rabitaan waali ah, balse lagu badbaadin karo garasho, is-faham iyo wadaniyad dhab ah.
HornCurrent Analysis
Falanqeyn Siyaasadeed iyo Warbixin Dhex-dhexaad ah
Mogadishu, Somalia
